Ειδική αντιμετώπιση δυσκολιών στο σύνδρομο Down

Αν και το σύνδρομο Down οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν ένα σπουδαίο μέρος στην ανάπτυξη, όπως σε κάθε παιδί, γι΄αυτό και η εξέλιξη κάθε παιδιού είναι διαφορετική εξαρτώμενη τόσο από το δυναμικό του ίδιου του παιδιού όσο και από το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει και εκπαιδεύεται.
  - Τα παιδιά με σύνδρομο Down ποικίλλουν στην ανάπτυξη και την πρόοδό τους όσο και τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά.

- Tα παιδιά με σύνδρομο Down αναπτύσσονται πιο αργά απ’ ότι οι συνομήλικοί τους, φτάνοντας στην κάθε βαθμίδα ανάπτυξης σε μεγαλύτερη ηλικία και παραμένοντας για περισσότερο διάστημα. Το αναπτυξιακό χάσμα ανάμεσα στα παιδιά με σύνδρομο Down και τα συνομήλικα διευρύνεται συνήθως με την ηλικία, ωστόσο η κατάλληλη εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί με σύνδρομο Down να προχωρήσει στις βαθμίδες της σχολικής και μετέπειτα της επαγγελματικής εκπαίδευσης σε σημείο που να μπορεί σε μεγαλύτερες ηλικίες να εργαστεί, να προσφέρει στην κοινωνία και να πάρει από αυτήν.

 

Τα παιδιά με σύνδρομο Down έχουν ένα συγκεκριμένο μαθησιακό προφίλ με χαρακτηριστικά δυνατά σημεία και αδυναμίες. Η γνώση των παραγόντων που διευκολύνουν και παρεμποδίζουν τη μάθηση επιτρέπει στους δασκάλους να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν ανάλογες δραστηριότητες και προγράμματα εργασίας. Το χαρακτηριστικό μαθησιακό προφίλ και τα μαθησιακά στυλ του παιδιού με σύνδρομο Down, μαζί με τις ατομικές ανάγκες και ποικιλίες μέσα σ’ αυτό το προφίλ, πρέπει επομένως να ληφθεί υπόψη.

Οι ακόλουθοι παράγοντες είναι τυπικοί για πολλά παιδιά με σύνδρομο Down. Μερικά έχουν φυσικές (σωματικές) επιπτώσεις, άλλα έχουν γνωστικές. Πολλά έχουν και τα δυο.

Παράγοντες που εμποδίζουν τη μάθηση (δεν ισχύουν για όλα τα παιδιά)
- Καθυστέρηση κινητικών δεξιοτήτων-λεπτών και αδρών.
- Ακουστική και οπτική βλάβη.
- Βλάβες στην ομιλία και τη γλώσσα.
- Έλλειμμα στην βραχυπρόθεσμη ακουστική μνήμη.
- Μικρότερη διάρκεια συγκέντρωσης.
- Δυσκολίες στην παγίωση και διατήρηση.
- Δυσκολίες στη γενίκευση, σκέψη και διαλεκτική.
- Δυσκολίες στην αλληλουχία.
- Στρατηγικές αποφυγής.

 Στρατηγικές:

-Τοποθετείστε το μαθητή κοντά στο μπροστινό μέρος της τάξης.
- Χρησιμοποιείτε μεγαλύτερα γράμματα.
- Χρησιμοποιείτε απλή και ξεκάθαρη παρουσίαση.

 -Ενισχύστε την ομιλία με οπτική υποστήριξη-έντυπο, εικόνες, συμπαγή υλικά.

 -Παρέχετε δραστηριότητες που δυναμώνουν τον καρπό και τα δάκτυλα π.χ. βελόνιασμα, ξεσήκωμα, σχέδιο, ταξινόμηση, κόψιμο, στύψιμο, κτίσιμο κ.λ.π.
-Χρησιμοποιείτε μια ευρεία κλίμακα πολύ-αισθητηριακών δραστηριοτήτων και υλικών.

- Φροντίστε ώστε οι δραστηριότητες να έχουν νόημα και να είναι όσο το δυνατόν διασκεδαστικές.

 

 

Τα παιδιά με σύνδρομο Down τυπικά έχουν κάποιες δυσκολίες στην ομιλία και στη γλώσσα και θα έπρεπε να τα βλέπει τακτικά λογοθεραπευτής ο οποίος μπορεί να προτείνει ατομικές δραστηριότητες που να προωθούν την ανάπτυξη της ομιλίας και του λόγου. Υπάρχουν παιδιά που διατηρούν το έλειμμα στη γλωσσική ανάπτυξη και σε μεγαλύτερες ηλικίες και άλλα που συνεχώς βελτιώνονται φτάνοντας να μιλούν όπως όλοι οι υπόλοιποι, αν και συχνά με μια πιο "τηλεγραφική" μορφή λόγου.

Η γλωσσική καθυστέρηση προκαλείται από συνδυασμό παραγόντων, μερικοί από τους οποίους είναι φυσικοί (σωματικοί) και μερικοί οφείλονται περισσότερο σε αντιληπτικά και γνωστικά προβλήματα. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στην εκμάθηση της κατανόησης και χρήσης της γλώσσας είναι πιθανόν να οδηγήσει σε γνωστική καθυστέρηση. Το επίπεδο της γνώσης και κατανόησης και επομένως η ικανότητα πρόσβασης στο αναλυτικό πρόγραμμα θα επηρεασθεί αναπόφευκτα. Οι δεξιότητες κατανόησης είναι μεγαλύτερες από τις δεξιότητες έκφρασης. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά με σύνδρομο Down καταλαβαίνουν τη γλώσσα καλύτερα απ’ ότι είναι ικανά να την μιλήσουν. Σαν αποτέλεσμα, οι γνωστικές τους δεξιότητες συχνά υποτιμούνται.

Γενίκευση, σκέψη και διαλεκτική

Όποιο παιδί έχει κάποια έλλειψη στην ομιλία και το λόγο αναπόφευκτα επηρεάζονται οι δεξιότητες της σκέψης και της διαλεκτικής. Το βρίσκουν πιο δύσκολο να μεταβιβάσουν δεξιότητες από την μια περίπτωση στην άλλη. Αφηρημένες έννοιες / θέματα μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κατανοήσουν και η επίλυση προβλημάτων μπορεί να επηρεασθεί.

Στρατηγικές:

- Μη θεωρήσετε δεδομένο ότι ο μαθητής θα μεταβιβάσει τη γνώση αυτόματα.
- Διδάξτε τις νέες δεξιότητες χρησιμοποιώντας ποικιλία μεθόδων και υλικών και σε μια ευρεία κλίμακα περιβαλλόντων.
- Ενισχύστε τη μάθηση αφηρημένων εννοιών με οπτικά και συμπαγή υλικά.

- Προσφέρετε επιπλέον εξηγήσεις και επιδείξεις.
- Ενθαρρύνετε την επίλυση προβλημάτων.

Παγίωση και διατήρηση

Τα παιδιά με σύνδρομο Down γενικά χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουν και να παγιώσουν νέες δεξιότητες και η ικανότητα να μάθουν και να διατηρήσουν μπορεί να έχει διακυμάνσεις από μέρα σε μέρα.

Στρατηγικές:

- Να παρέχετε επιπλέον χρόνο και ευκαιρίες για επιπρόσθετη επανάληψη και ενίσχυση.

-Παρουσιάστε τις νέες δεξιότητες και έννοιες με ποικιλία τρόπων, χρησιμοποιώντας συμπαγή, πρακτικά και οπτικά υλικά όπου είναι δυνατόν.

-Προχωρήστε προς τα εμπρός αλλά να ελέγχετε τα προηγούμενα για να βεβαιωθείτε ότι οι πρότερες δεξιότητες που διδάχτηκαν δεν έχουν κατακλυσθεί από τα νεοεισερχόμενα.

Δομή και ρουτίνα

Πολλά παιδιά με σύνδρομο Down ευδοκιμούν στη ρουτίνα, τη δομή και τις ξεκάθαρα δομημένες δραστηριότητες. Οι μη δομημένες και άτυπες καταστάσεις είναι συχνά πιο δύσκολες γι’ αυτά. Εξίσου εύκολα μπορεί να μπερδευτούν από κάθε αλλαγή. Μπορεί να χρειαστούν περισσότερη προετοιμασία και περισσότερο χρόνο να προσαρμοστούν σε αλλαγές στην τάξη και κατά τις μεταβιβάσεις.

Στρατηγικές:

- Διδάξτε το πρόγραμμα, τις ρουτίνες και τους κανόνες του σχολείου αναλυτικά, δίνοντας το χρόνο και τις ευκαιρίες για να τα μάθουν.
- Να προβάλετε οπτικά το πρόγραμμα: με χρήση του γραπτού λόγου, εικόνες, σχέδια, σήματα και φωτογραφίες.
- Η κατά τη διάρκεια της ημέρας πρόοδος μπορεί να είναι υπό παρακολούθηση.

- Όπου δεν υπάρχει ένα οπτικό πρόγραμμα, να παρέχετε φωτογραφίες ή κάρτες που να δείχνουν τις σχολικές δραστηριότητες. Αυτές μπορούμε να τις δείχνουμε στο παιδί πριν ν’ αρχίσει η δραστηριότητα.
- Βεβαιωθείτε ότι το παιδί γνωρίζει τη δραστηριότητα που ακολουθεί
- Κρατάτε τη ρουτίνα όσο μπορείτε.
- Προετοιμάστε το παιδί εκ των προτέρων αν γνωρίζετε ότι θα γίνει κάποια αλλαγή και ενημερώστε τους γονείς.
- Εμπλέξτε το παιδί στην προετοιμασία της επόμενης δραστηριότητας δίνοντάς του μία συγκεκριμένη εργασία.

Κοινωνική Ένταξη

Πρωταρχικός στόχος για κάθε 6χρονο παιδί που μπαίνει στο συνηθισμένο σχολείο είναι η κοινωνική του ένταξη. Όπως και για κάθε παιδί, είναι δυσκολότερο να σημειωθεί πρόοδος σε γνωστικές περιοχές προτού να γίνουν ικανά να συμπεριφέρονται και να αλληλεπιδρούν με άλλους κατά ένα κοινωνικά αποδεκτό τρόπο και να κατανοούν και ν’ ανταποκρίνονται ανάλογα στο άμεσο περιβάλλον.

Όλα τα παιδιά με σύνδρομο Down ωφελούνται από τη συναναστροφή τους με τυπικά αναπτυσσόμενα συνομήλικα παιδιά. Συχνά λαχταρούν να κάνουν το ίδιο όπως οι συνομήλικοί τους και τους χρησιμοποιούν σαν πρότυπα ρόλων για κατάλληλη κοινωνική συμπεριφορά και σαν κίνητρο για μάθηση. Αυτός ο τύπος κοινωνικής εμπειρίας, όπου τα μεγαλύτερα παιδιά θέτουν φυσιολογικές προσδοκίες για συμπεριφορά κι επιτεύγματα κατάλληλα προς την ηλικία είναι εξαιρετικά σημαντική για τα παιδιά με σύνδρομο Down που βρίσκουν τον κόσμο πιο μπερδεμένο και είναι λιγότερο ώριμα συναισθηματικά και κοινωνικά. Ακόμη κι έτσι, μερικά έχουν ανάγκη επιπρόσθετης βοήθειας και υποστήριξης για να μάθουν τους κανόνες της φυσιολογικής και κατάλληλης κοινωνικής συμπεριφοράς. Δε μαθαίνουν καλά από συμπτωματική μάθηση και δεν πιάνουν τις κοινωνικές συμβατικότητες από διαίσθηση, όπως οι συνομήλικοί τους. Θα τους πάρει περισσότερο χρόνο να «μάθουν τους κανόνες» απ’ ότι οι τυπικά αναπτυσσόμενοι συνομήλικοί τους. Το επίκεντρο της επιπλέον βοήθειας και υποστήριξης στα πρώτα χρόνια θα έπρεπε να είναι η εκμάθηση των κανόνων για φυσιολογική και κατάλληλη κοινωνική συμπεριφορά.

Στρατηγικές:

- Να γνωρίζουν τις κύριες ρουτίνες της ημέρας.

- Να μάθουν να συμμετέχουν και ν’ ανταποκρίνονται κατάλληλα.
- Ν’ ανταποκρίνονται σε προφορικές παρακλήσεις και οδηγίες.

- Να μάθουν να παίρνουν τη σειρά τους, να μοιράζονται και να δίνουν και να παίρνουν.

- Να μάθουν κατάλληλους τρόπους συμπεριφοράς.

- Να μάθουν τους κανόνες της τάξης και του σχολείου, και τους τυπικούς και τους άτυπους.
- Να εργάζονται ανεξάρτητα.
- Να εργάζονται συνεργατικά.
- Ν’ αναπτύξουν φιλίες.
- Ν’ αναπτύξουν την αυτό-εξυπηρέτηση και πρακτικές δεξιότητες.
- Να νοιάζονται για τους άλλους.

Συμπεριφορά

Δεν υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά με σύνδρομο Down. Όμως πιο πολύ η συμπεριφορά τους σχετίζεται με το επίπεδο ανάπτυξής τους. Έτσι, όταν συμβαίνουν προβλήματα, είναι γενικά παρόμοια με αυτά που παρατηρούνται σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά νεότερης ηλικίας.   

Τα παιδιά με σύνδρομο Down είναι ευαίσθητα, πολύ τρυφερά, αλλά και πολύ επίμονα. Δύσκολα αλλάζουν γνώμη όταν πεισμώσουν και συχνά αγνοούν τους κανόνες και θέλουν να ξεπερνούν τα όρια. 

Είναι πιθανόν να απογοητεύονται ή να αγχώνονται ευκολότερα. Επομένως, το να έχει ένα παιδί σύνδρομο Down δεν οδηγεί αναπόφευκτα σε προβλήματα συμπεριφοράς, αλλά η φύση των δυσκολιών τα κάνει πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη προβλημάτων συμπεριφοράς.

Μια ιδιαίτερη όψη προβληματικής συμπεριφοράς είναι η χρήση στρατηγικών αποφυγής. Η έρευνα έχει δείξει ότι, όπως πολλοί μαθητές με σύνδρομο Down τείνουν να υιοθετήσουν τέτοιες στρατηγικές, οι οποίες υπονομεύουν την πρόοδο της μάθησής τους. Μερικοί μαθητές τείνουν να χρησιμοποιούν κοινωνικές συμπεριφορές για να αποσπούν την προσοχή του ενήλικα και ν’ αποφύγουν τη μάθηση και φαίνονται προετοιμασμένοι να εργαστούν μόνο σε εργασίες που εμπίπτουν σε μια πολύ στενά καθορισμένη γνωστική κλίμακα.

Είναι σπουδαίο να αντιληφθούμε την πιθανότητα της αποφυγής, να ξεχωρίσουμε την ανώριμη συμπεριφορά από την εσκεμμένη κακή συμπεριφορά, και να σιγουρευτούμε ότι η αναπτυξιακή και όχι η χρονολογική ηλικία λαμβάνεται υπόψη μαζί με το επίπεδο της προφορικής κατανόησής τους. Για οποιαδήποτε αμοιβή προσφέρεται επίσης πρέπει να ληφθούν υπόψη αυτοί οι παράγοντες.

Στρατηγικές:

- Βεβαιωθείτε ότι οι κανόνες είναι ξεκάθαροι.
- Βεβαιωθείτε ότι όσοι ασχολούνται με το παιδί ακολουθούν κοινή στάση και συμπεριφορά για να πειθαρχείται πάντοτε με τις ίδιες προσδοκίες όπως κάθε παιδί.
- Χρησιμοποιείτε σύντομες, ξεκάθαρες οδηγίες και ξεκάθαρη γλώσσα του σώματος για ενίσχυση: μακρές εξηγήσεις και άκρως πολύπλοκη διαλεκτική δεν είναι κατάλληλα.
- Διακρίνετε το «δεν μπορούν» από το «δε θέλουν».
- Ερευνήστε κάθε ακατάλληλη συμπεριφορά, ρωτώντας τον εαυτό σας γιατί το παιδί ενεργεί έτσι.
- Ενθαρρύνετε τη θετική συμπεριφορά παρακινώντας με την εμφάνιση εικόνων καλής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, δείχνοντας μια φωτογραφία του εαυτού τους ή άλλων να τακτοποιούν ωραία μπορεί να είναι αρκετό να τους ενθαρρύνει να κάνουν το ίδιο.

- Ενισχύστε την επιθυμητή συμπεριφορά αμέσως με οπτικές, προφορικές ή χειροπιαστές αμοιβές.

- Αγνοήστε συμπεριφορά που ζητά να τραβήξει την προσοχή μέσα σε λογικά όρια: έχει στόχο να αποσπάσει.
- Αναπτύξτε μια κλίμακα στρατηγικών που έχουν να κάνουν με τις συμπεριφορές αποφυγής: μερικές θα έχουν καλύτερο αποτέλεσμα απ’ ότι άλλες για ένα συγκεκριμένο μαθητή.

- Βεβαιωθείτε ότι ο μαθητής εργάζεται με συμμαθητές που ενεργούν ως καλά πρότυπα ρόλων.

Επίσης, είναι σημαντικό για την ομαλή κοινωνική του ένταξη

- Να μάθει να εργάζεται συνεργατικά.
- Να μάθει πώς να εργάζεται ανεξάρτητα.
- Να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις με τους συμμαθητές του.

-Να ακολουθεί τους κανόνες.

 

  Πηγή: www.noesi.gr/book/syndrome/down